Historia Helu - od 9 maja 1945 roku w zakresie wojskowości

Odcinek mierzei helskiej od Juraty aż do końca cypla był po wojnie jedną z najbardziej strzeżonych i ufortyfikowanych baz wojskowych. Niekończące się kilometry umocnień polowych wykonanych z betonowych prefabrykatów można spotkać w helskim lesie na każdym kroku.

Przedwojenne stanowisko działa 152,4mm nr 1 baterii Laskowskiego, znajdujące się najbliżej Zatoki, zostało wysadzone w powietrze przypadkowo, w niewyjaśnionych okolicznościach już po wyzwoleniu Helu - podobno jesienią 1946 roku. ...tutaj więcej o baterii Laskowskiego...
W latach powojennych w związku z rozbudową Marynarki Wojennej port wojenny w Helu powiększono ponad dwukrotnie, poszerzając go w kierunku portu rybackiego.
Podjęto decyzje szybkiej budowy nowych Baterii Artylerii Stałej (BAS) lokując je wzdłuż całego polskiego Wybrzeża - najwięcej w rejonie Helu i Zatoki Gdańskiej.

13 BAS - Hel-Cypel - W 1948 roku zbudowano nowe stanowisko artyleryjskie, dokładnie według przedwojennego projektu, sytuując go na północ od przedwojennego stanowiska nr 4. mniej więcej tam, gdzie na szkicu jest stanowisko NKM - u dwulufowego.
Przenumerowano stanowiska - przedwojenne stanowisko nr 2 - otrzymało nr 1, stanowisko nr 3 - otrzymało nr 2, stanowisko nr 4 - otrzymało nr 3, a nowo zbudowane otrzymało nr 4.
Na tych stanowiskach ustawiono 4 działa 13 BAS (Baterii Artylerii Stałej) - armaty morskie B - 13 kalibru 130mm (lufy długości 50 kal) produkcji radzieckiej.
Ich zasięg maksymalny wynosił 25km, a skuteczny 19km. ostatnie z tych dział stoi na stanowisku nr 3 do dziś. W roku 2008 stanowisko to zostało odrestaurowane przez Muzeum Obrony Wybrzeża i wraz z wystawami umieszczonymi w schronie pod działem udostępnione do zwiedzania.

3 BAS - Hel - Bór - 4 działa 152,4mm, gotowość bojowa osiągnięta w 1956 roku, jako jedna z ostatnich oddanych do użytku. Była to najpotężniejsza, jedyna powojenna bateria kalibru 152,4mm, uzbrojona w działa radzieckie MU - 2. Jedno z tych dział można oglądać w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

31 maja 1965 roku z Brygady Obrony Wodnego Rejonu Głównej Bazy powstała 9 Flotylla Obrony Wybrzeża nosząca od 18 listopada 1978 roku imię kontradm. Włodzimierza Steyera. W jej skład weszły również Komendy Portów Wojennych w Gdyni i na Helu.
Flotylla ta była odpowiedzialna za obronę akwenu morskiego przyległego do wschodniego wybrzeża Polski. Jej głównym zadaniem było zwalczanie okrętów podwodnych oraz walka przeciwminowa (poszukiwanie, zwalczanie oraz stawianie min).

Jednostki nadbrzeżne 9 Flotylli miały specjalistyczne przeznaczenie. Zadaniami inżynieryjno - saperskimi zajmował się 43 Batalion Saperów w Helu - Borze. Stałą obserwację pasa wód przybrzeżnych prowadziły punkty obserwacji wzrokowo - technicznej i łączności 7 Rejonu Łączności i Obserwacji na Helu.
Obronę przeciwlotniczą zapewniał 7 Dywizjon Artylerii Przeciwlotniczej w Ustce, a obronę przeciwchemiczną - 55 Kompania Przeciwchemiczna w Rozewiu.

28 grudnia 2006 roku 9 Flotylla Obrony Wybrzeża w Helu została rozformowana i podzielona pomiędzy inne jednostki wojskowe opuściła Hel.

Od czasów przedwojennych zmienił się kształt cypla, resztki przedwojennego stanowiska nr 1 Baterii Laskowskiego zastały zniszczone przez wody Zatoki, natomiast plaża na wysokości obecnego stanowiska nr 3 działa 130mm bardzo się poszerzyła.
Rozebrano większość torów kolejki wąskotorowej, wymieniono, a następnie skasowano większość dział.


W muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni można obejrzeć:
jedno działo Bofors 152mm z baterii Laskowskiego (ciężar z podstawą 28000kg, zasięg 23km, ciężar pocisku 46kg);
dwa działa Schneider 105mm (na kołach) z baterii Greckiej lub Duńskiej (ciężar całkowity 5000kg, zasięg 20km, ciężar pocisku 26,4kg);
dwulufowe działo Bofors wz. 34 / 36 120mm zdjęte z "Gryfa" (ciężar całkowity 17650kg, zasięg 19,4km, ciężar pocisku 24kg).


W muzeum Wojska Polskiego w Warszawie można m.inn. obejrzeć:
jedno działo Bofors 152mm z baterii Laskowskiego;
jedno działo MU - 2 152mm z baterii w Hel - Bór.


Po wojnie do Polski wrócił kuter pościgowy.
Po licznych, śródlądowych kolejach losu, uratowany przed pocięciem na złom wrócił do Helu jako pomnik, stojący obecnie na nabrzeżu Punktu Bazowania Hel.

Trzydziestu jeden spośród poległych obrońców Helu spoczywa w zbiorowej mogile na helskim cmentarzu, wielu innych wróciło do czynnej służby w marynarce PRL, niektórym w owych latach nawet tego prawa odmówiono.
Komandor Władysław Steyer po powrocie z niewoli do kraju, piastował wysokie stanowiska w Marynarce, aż w 1947 roku został mianowany jako kontradmirał dowódcą Marynarki Wojennej. W 1950 roku został usunięty ze swojego stanowiska i zmuszony do przeniesienia się daleko od morza, do Ostrołęki. Na Wybrzeże wrócił dopiero po rehabilitacji październikowej w 1956 roku, w roku 1957 zmarł.

Kapitan Mańkowski z baterii Laskowskiego został po wojnie pilotem portowym w Szczecinie, a w 1950 roku usunięto go z pracy i zakazano mu jakiejkolwiek pracy w rejonie morza.
Komandor porucznik Zbigniew Przybyszewski został w 1950 roku zwolniony z wojska aresztowany i skazany w sfingownym procesie na karę śmierci przez Najwyższy Sąd Wojskowy. W tym samym procesie 19 - tu oficerów  i czterech  komandorów WP w lipcu 1952 roku, otrzymało kary śmierci za nonsensowne zarzuty polityczne. Nie pomogły odwołania do Bieruta i Zawadzkiego. Trzech ze skazanych haniebnymi wyrokami:
komandor porucznik Zbigniew Przybyszewski;
komandor Jerzy Staniewicz;
komandor Stanisław Mieszkowski.

zostało zastrzelonych w więzieniu.....

W więzieniach "Informacji Wojskowej" - militarnej wersji bezpieki, zginęli także - spośród obrońców Helu:
por. mar. Zbigniew Smoleński - Nieczuja, stracony 21.02.1946r. w Bydgoszczy;
por. mar. Zdzisław Ficek, stracony dnia 16.12.1952r. w Gdańsku;
kontradmirał Adam Mohuczy, zmarł po torturach 07.05.1953r. w więzieniu w Sztumie;
kpt. mar. Kazimierz Bartoszyński, zmarł po torturach 07.08.1955r. w więzieniu we Wronkach;
kmdr por. Wacław Zbigniew Krzywiec, torturowany w więzieniu, zmarł 12.03.1956r. zaledwie w miesiąc po warunkowym zwolnieniu.

...wielu innych skazanych, jak np. komandor porucznik Robert Kasperski, czy komandor Marian Wojcieszek (obrońcy Helu z 1939 roku) doczekało października i symbolicznej rehabilitacji...

Autorem jest Władysław Szarski©.
Opracowanie powyższe oparto na materiałach źródłowych