Sztormy

Hel to wymarzone miejsce dla łowców sztormów, wielkich fal i silnych wiatrów. Jedynie tu w Polsce można podziwiać morski żywioł bez względu na to, z jakiego kierunku wieje wiatr. Stojąc na wysuniętym na środek Zatoki Gdańskiej niezatapialnym punkcie obserwacyjnym -  Cyplu Helskim - w zakresie ponad 300° możemy obserwować wzburzone morze, a jeśli nam się uda to także zderzenia fal biegnących z pełnego morza i tych z zatoki. To one budują koniec Półwyspu Helskiego i warto być tego świadkiem.

Kiedy to zrobić, i jak zwiększyć swoje szanse na ekstremalne przeżycia, dobre zdjęcia i filmy?

Na początek warto wiedzieć, kiedy przyroda daje nam największą szansę. Potem wystarczy śledzić prognozy pogody i przyjechać we właściwym momencie na wybrany punkt obserwacyjny. Najlepiej zrobić to koleją, bo to najbezpieczniejszy w okresie silnych wiatrów środek transportu na półwyspie. Ale i rozsądnie prowadzony samochód czy autobus dowiezie nas do Helu bezpiecznie. Warto zaznaczyć, że o tej porze roku, w przeciwieństwie do lata, korki drogowe tu nie występują.

Najsilniejsze wiatry rejestrowane są w Helu pomiędzy listopadem a styczniem. Średnią miesięczną i roczną prędkość wiatru w Helu prezentuje poniższy wykres.

Źródło: Klimat zatoki i jej zlewiska J. Cyberski, K. Szefler; w: Zatoka Pucka pod red. K. Korzeniewskiego (Gdańsk 1993).

Wiatry sztormowe w Helu mogą wystąpić ze wszystkich kierunków, jednak najczęściej są to wiatry wiejące z kierunków od płd. - wschodnich do płn. - zachodnich. Ich procentową częstotliwość występowania w poszczególnych miesiącach roku obrazuje poniższa tabela.

Częstość [%] kierunków wiatru w Helu w latach 1951 - 1970:

Źródło: Klimat zatoki i jej zlewiska J. Cyberski, K. Szefler; w: Zatoka Pucka pod red. K. Korzeniewskiego (Gdańsk 1993).

Co warto wiedzieć:

Sztorm jest zjawiskiem meteorologicznym, które odczuwamy jako silny i porywisty, a jednocześnie długotrwały wiatr, o sile co najmniej ośmiu stopni w dwunastostopniowej skali Beauforta, wiejący z prędkością ponad 20m / s. Skala Beauforta umożliwia opisanie siły wiatru bez użycia przyrządów pomiarowych, na podstawie obserwacji powierzchni morza lub obiektów na lądzie. Oceniając pogodę nad morzem, warto brać pod uwagę również taki parametr jak stan morza. Jest to określenie stanu powierzchni morza lub też stopnia wzburzenia jego wód poprzez przyporządkowanie mu stopnia od 0 do 9, zależnie od wysokości najwyższych obserwowanych fal. Stan morza zależy więc przede wszystkim od siły wiatru, ale również głębokości akwenu - im jest on głębszy, tym powstające na nim fale są wyższe. Zależność pomiędzy stanem morza i prędkością wiatru w skali Beauforta oraz wygląd powierzchni morza prezentuje poniższa tabela:

Źródło: Położenie i historia J. Urbański, J. M. Węsławski; w: Morze Bałtyckie - o tym warto wiedzieć pod red. M. Szymelfenig i J. Urbańskiego (Gdańsk 1998).

Nad Bałtykiem podczas sztormu tworzą się duże ponad dwumetrowe fale i niekiedy padają rzęsiste deszcze. Jeśli jednak nie pada, załamujące się i przelewające np. przez falochrony fale tworzą malownicze i porażające swą potęgą zjawisko, od którego wprost nie sposób oderwać wzroku. Trzeba jednak pamiętać, że silne wiatry mają także duże znaczenie dla zbiorników wodnych, nad którymi się pojawiają. Wiatr wiejąc nad powierzchnią morza, przekazuje wodzie energię, co w rezultacie prowadzi do pojawienia się prądów i zjawiska falowania wiatrowego.

Charakterystyczna dwuwarstwowość wód Bałtyku wynika z różnej ich gęstości. Przy dnie zalegają wody ciężkie, dobrze zasolone, ale zwykle niedotlenione, a na powierzchni – wody słonawe o sezonowo zmiennej termice. Stan ten utrudnia pionowy ruch wody i blokuje ich mieszanie się, jednak sztorm to zmienia. Podczas silnych wiatrów ich oddziaływanie na powierzchniową warstwę morza sięga większych głębokości. Ulega zmianie termika wody, energia fal i prądów sięga głębszych warstw.

Falowanie odgrywa nieocenioną rolę w utrzymywaniu życia w morzu. Wymuszony podmuchami sztormu ruch wierzchniej warstwy wody przyczynia się m.in. do wynoszenia ku powierzchni zalegających przy dnie ciężkich i gęstych od soli, ale słabo natlenionych mas wodnych. Tu, na powierzchni, spienione i mieszane na grzywach fal otrzymują niezbędny dla życia wszystkich organizmów tlen.

Bałtyk, będąc zbiornikiem prawie zamkniętym, nie może poradzić sobie z nadmiarem substancji i materii organicznej, jakie wnoszą do niego rzeki. Falowanie i wynikające z niego natlenienie wody sprzyja naturalnej utylizacji m.in. produktów rozwoju ludzkiej cywilizacji.

Specyficzny układ wiatrów sztormowych nad Bałtykiem i Morzem Północnym pozwala również na zaistnienie zjawiska tzw. wlewu, który ma fundamentalne znaczenie dla bałtyckiej fauny. Mocno zasolone i dobrze natlenione wody oceaniczne podczas silnych wiatrów pokonują próg Cieśnin Duńskich i wlewają się do głębin Bałtyku. Ma to miejsce jedynie wtedy, gdy po dłuższej przewadze wiatrów wiejących ze wschodu, dochodzi do zmiany ich kierunku na przeciwny. Aby z tej świeżej morskiej wody mogły skorzystać organizmy żyjące w strefie powierzchniowej lub przybrzeżnej, musi im w tym pomóc m.in. sztormowy wiatr.

Jak upolować sztorm?

Wiemy już, że sezon polowań to jesień i zima. Gdy już mamy dobre ubranie i fotograficzny sprzęt, możemy zaplanować wyjazd. Na początek należy analizować prognozy pogody i porównywać je z bieżącą sytuacją. Informacji potwierdzających dostarczą obrazy z helskich kamer internetowych i lokalne stacje meteo IMGW lub Urzędu Miasta w Helu.

Zapraszamy do Helu, aby na własne oczy zobaczyć sztorm i nawdychać się zdrowego morskiego aerozolu. Ogrzejemy się w przytulnych helskich restauracjach i pensjonatach.

Monika Selin i Krzysztof E. Skóra