Publikacje o Helu

Mirosław Kuklik "TRYPTYK HELSKI Część I - do roku 1920":

Przedmowa

Miasto Hel należy do tych miejscowości naszego kraju, które – nawet bez bliższego poznania – działają na wyobraźnię i emocje. Wiele osób znających to miejsce wyłącznie z wakacyjnych pobytów uważa je za tak wyjątkowe i urzekające, że odczuwa naturalne pragnienie pozostania tu na zawsze. Z kolei zdarza się, że ci, którzy osiedlili się w Helu z różnych życiowych powodów – nie mogąc wytrzymać izolacji czy dokuczliwej, zwłaszcza w porze zimowo - wiosennej  pogody – pragną za wszelką cenę stąd uciec i osiedlić się w bardziej przewidywalnym miejscu.

Ten specyficzny helski genius loci to przede wszystkim efekt nietypowego położenia: na skraju długiego, wąskiego pasa lądu wciśniętego daleko w Zatokę Gdańską, otaczającą miasto z trzech stron. Tajemniczym mrokiem wiąże się z tym miejscem historyczno - legendarny przekaz o pochłoniętym przez fale, niegdyś bardzo bogatym Starym Helu. I choć częstym doświadczeniem mieszkańców były morskie kataklizmy oraz napady, nie wyobrażali sobie życia gdzie indziej.

To środowisko bowiem ukształtowało specyficzny charakter dawnych stałych mieszkańców. „Człowiek helski” różnił się wyraźnie od przeciętnego „lądowca”. Przez wiele pokoleń przyzwyczaił się i przystosował do życia na styku morza i lądu, w surowym, niewybaczającym nonszalancji środowisku. Niebezpieczne miejsca egzystencji kształtują bardziej wyraziste charaktery i wytwarzają szczególne predyspozycje fizyczne. Wyjątkowe otoczenie i poczucie stałego zagrożenia mobilizuje ludzi do codziennej gotowości do walki o swój dobytek i bliskich, powodując większą aktywność życiową, odwagę, a także religijność.

Obecnie - po zawirowaniach dziejowych XX wieku - w zdecydowanej większości napływowi mieszkańcy Helu dzielą się na tych mocno związanych z tym miejscem oraz tych, dla których jest to tylko chwilowy życiowy przystanek. Choć i ci ostatni, w poczuciu tymczasowości zazwyczaj dożywają tu kresu swoich dni, stając się cząstką tej ziemi.

Tom ten, ukazujący dzieje Helu do 1920 roku, jest pierwszą częścią „Tryptyku Helskiego”, w którym zamierzam przedstawić Czytelnikom historię i współczesność tego niezwykłego miejsca i jego mieszkańców - poprzez fotografie, widokówki, reprodukcje starych map i fragmenty dawnych opisów Helu.

Wykorzystałem bogatą literaturę przedmiotu i archiwalia.

Dziękuję wszystkim osobom, które pomogły mi w zebraniu i weryfikacji materiałów, służyły radą i zachętą, a także tym, którzy przyczynili się do wydania książki.

Proszę też Czytelników o uwagi, które pozwolą w przyszłości wzbogacić kolejne tomy „Tryptyku Helskiego”.

Mam nadzieję, że stanie się on interesującym przyczynkiem do lepszego poznania historii Helu.

Mirosław Kuklik

Książkę można nabyć w Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu, w Zrzeszeniu Kaszubsko - Pomorskim, oddział w Helu oraz w Muzeum Ziemi Puckiej.



Mira Stanisławska - Meysztowicz "OKO RYBY":


Oko Ryby. Impresje z Półwyspu Helskiego” to wydana przez Fundację Nasza Ziemia książka, która łączy w sobie informacje o rybach żyjących w Bałtyku, przepisy kulinarne oraz przedstawia unikalny klimat rybackich opowieści. Całość tworzy przepiękny, nostalgiczny obraz Helu i jego mieszkańców.

Książka ta to wspólne dzieło grupy miłośników Bałtyku. Pomysłodawczynią publikacji była Mira Stanisławska - Meysztowicz - prezes Fundacji Nasza Ziemia. Autorem tekstu jest redaktor miesięcznika "Kuchnia" Łukasz Klesyk, bałtyckie ryby opisał prof. dr hab. Krzysztof E. Skóra - dyrektor Stacji Morskiej IO UG w Helu, zdjęcia zrobił znany fotografik Tomek Sikora, a nad opracowaniem graficzną czuwał profesor Maciej Buszewicz z warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Grafiki ryb bałtyckich (sponsorowane przez The Fisheries Sectretariat) wykonał Andrzej Krupa.

Książka została wydana w ramach projektu "Bałtyk jest w Polsce, Bałtyk jest w Europie" realizowanego przez Fundację Nasza Ziemia wraz ze Stowarzyszeniem Ekologicznym Eko - Unia oraz szwedzkim The Fisheries Secretariat finansowanego z Funduszu dla Organizacji Pozarządowych. Fragmenty tekstów książki zostały przetłumaczone na język angielski, niemiecki i kaszubski, by jej przesłanie mogło dotrzeć do jak największej liczby osób.

"Tu musi powstać książka. Żeby pokazać w niej najbardziej popularne ryby Morza Bałtyckiego oraz ludzi, którzy je dla nas łowią, badają i zalecają umiejętnie je chronić, aby rybołówstwo było zajęciem trwałym, ekonomicznie zyskownym i ekologicznie nieszkodliwym. (...) Zapraszamy do lektury tej książki wszystkich, którzy interesują się ludźmi, kulturą, ekologią i sztuką kulinarną. Którym nie jest obojętne, co jedzą, gdzie i jak spędzają wolny czas oraz - czy odwieczna przyroda i stara tradycja zostaną ocalone, czy odejdą w niebyt."

Andrzej Drzewiecki, Mariusz Kardas (red.) "PÓŁWYSEP HELSKI - HISTORIA ORĘŻEM PISANA":



"Istotą książki są kwestie polityczno - militarne związane z utrwalaniem polskiej obecności nad Bałtykiem.(...) Rozdział pierwszy wprowadza w obszerną problematykę polskiej polityki bałtyckiej od czasów najdawniejszych po lata powojenne. (...) W kolejnym rozdziale podjęta została problematyka odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918r., ze szczególnym zwróceniem uwagi na Pomorze, oraz stopniowego przekształcania półwyspu w Rejon Umocniony Hel. (...) Książka opowiada historię kampanii wrześniowej z helskiej perspektywy, co ciekawe przedstawia również rolę jaką półwysep miał odgrywać w niemieckich planach wojny. Kolejna odsłona monografii to wojenne losy mieszkańców Półwyspu Helskiego. Kontynuacją tych rozważań jest trudny czas powojenny, aż do roku 1965, kiedy to ukształtowały się zasadnicze struktury obronne na półwyspie. (...) Dopełnieniem całości są rozdziały poświęcone lotnictwu morskiemu oraz morskiemu oddziałowi Straży Granicznej."

Ze Wstępu - Andrzej Drzewiecki

Martin Struck "KRONIKA HELU - LUDZIE, ŻYCIE I OBYCZAJE 1874-1890 1905-1910":



"Dzięki staraniom helskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego ukazuje się drukiem niezwykła praca dotycząca dziejów Helu oraz całego Pomorza. Jest to polskie tłumaczenie dostępnych fragmentów pamiętnika - kroniki Martina Strucka ostatniego wójta i pierwszego sołtysa tej miejscowości. (...) Praca składa się z dwóch części: głównej, opisującej miasto i Półwysep, jego dzieje, mieszkańców, ich zwyczaje i rodzinne zajęcia oraz aneksu zawierającego w całości lub w obszernych fragmentach wybrane dokumenty dostępne dla autora."

Mirosław Kuklik, Tomasz Żmuda Trzebiatowski "ZIEMIA PUCKA NA DAWNYCH POCZTÓWKACH":


"Niniejszy album powstał dzięki zaangażowaniu grupy osób gromadzących ikonograficzne pamiątki z bliskich nam i bardzo dobrze znanych miejsc. Oglądanie dawnych widoków zmusza nas do refleksji nad odpowiedzialnością za wielopokoleniowe dziedzictwo, którego cząstkę również obecnie sami tworzymy. Spośród prawie tysiąca zgromadzonych dla potrzeb tej publikacji kart pocztowych wybraliśmy ponad 300 najciekawszych."

Autorzy

"Mataszkowie i tajemnice Helu":